Thuiszitters

Tijd voor een veranderend perspectief

De thuiszitter bestaat niet ... en toch zijn er velen

Hoogbegaafde leer- en kwalificatieplichtige kinderen en jongeren die niet regulier naar school gaan, beschouw ik op deze pagina als thuiszitters. Vanzelfsprekend vanuit de wetenschap dat de thuiszitter niet bestaat en het wellicht ook niet de meest gelukkige term is.

Sinds een decennium ben ik bij thuiszitters betrokken. In 2015 deed ik bijvoorbeeld onderzoek naar thuiszitters in begaafdheidsprofielscholen. In 2021 maakte ik een rondgang langs de respondenten van destijds en publiceerde daarover een artikel in Talent. Houd vertrouwen, het komt goed.’ Dat is samenvattend de boodschap voor wie betrokken is bij thuiszitters als we naar de respondent-thuiszitters kijken vijf jaar na publicatie van het onderzoek. Ook is er groeiende aandacht voor hoogbegaafdheid (binnen samenwerkingsverbanden) en hoogbegaafde thuiszitters, is de Wet passend onderwijs uit de kinderschoenen en is de decentralisatie  van jeugdzorg naar gemeenten in ontwikkeling.

Er wordt gepionierd, veranderd, overlegd en onderzocht ... met vallen en opstaan. Wanhoop en onvermogen bij jongeren, ouders en professionals zijn nog steeds aan de orde van de dag. Samenwerking en echte verandering blijkt in de praktijk niet eenvoudig. Ik introduceer  graag het concept 'marktplein' en 'een verandermodel'.

Stap uit je comfortzone en werk anders samen

Vrij naar Loesje

Creëer een marktplein

Zeer veel actoren houden zich bezig met thuiszitters op zowel individueel als groepsniveau: leerling, ouders/verzorgers, school, samenwerkingsverband, onderwijsconsulent, leerplichtambtenaar, onderwijsinspectie, kinderombudsman, jeugdgezondheidszorg, jeugdzorg, hulpverleners… Deze personen en organisaties vormen niet altijd een helder netwerk rond de thuiszitter. Ook is hun communicatie niet altijd duidelijk en op samenwerking gericht. Ondanks een stijging sinds 2015 in vele vormen samenwerking is het nog altijd ingewikkeld om een overzicht te krijgen van wat de ander doet en om gezamenlijk op te treden. Naast regelgeving spelen emoties, (beperkende) overtuigingen, angst voor loslaten van eigen gewoontes en weerstand daarbij een belemmerende rol.

In een uitwerking van het onderzoek introduceerde ik destijds het ronde marktplein als alternatieve vorm van samenwerking. Op een marktplein staat iedereen samen met eenzelfde doel. In het geval van thuiszitters: welbevinden van alle betrokkenen en recht op passend onderwijs.

Op een rond marktplein heb je zicht op elkaar, kunt eenvoudig kennis nemen van elkaars activiteiten en kunt ook even bij elkaars kraam een praatje maken. Je hebt autonomie in je eigen kraam. Van nabije afstand zie je hoe de ander werkt en kunnen overeenkomsten en verschillen geobserveerd worden. Als jij geen prullenbak hebt staan, zie je het effect verderop. Op een marktplein vindt iedereen zijn thuis. In het kader van thuiszitters: de leerplichtambtenaar heeft evenveel waarde als de leerkracht. Je hebt allemaal last van het weer, teruglopend aantal bezoekers en gemeentelijke regelingen. Op het marktplein zijn de interacties snel. Je kunt gemakkelijk van de ene kraam naar de andere lopen. Dit zou het tempo kunnen verhogen. De constatering dat het allemaal zo lang duurt in 2015 lijkt immers vandaag, 2022, nog actueel.

Op het marktplein heeft de bezoeker een belangrijke rol. Deze bepaalt waar inkopen worden gedaan. In het verhaal van thuiszitters zou de actie weer veel meer bij leerling/ouders komen te liggen. Dit sluit in algemene zin trouwens aan bij de verbeterpunten van de Wet passend onderwijs. Specifiek als we kijken naar op de inrichting van oudersteunpunten en het verbod op een melding Veilig thuis als het gaat om niet passend onderwijs.

De marktmeester zorgt op de markt dat alles in goede banen wordt geleid. In het kader van thuiszitters zou externe regievoering een optie kunnen zijn. Een onafhankelijke verbinder, veranderaar die overzicht houdt met maar één belang: het welbevinden van de marktkramers en bezoekers.

Zet een verandermodel in

Thuiszitters. Niemand wil het, iedereen erkent de complexiteit en alle betrokkenen weten dat het anders moet. Zeg ‘thuiszitter’, en er volgt een scala aan emoties. Ruimte voor emotie is belangrijk maar laten we met emotie en niet vanuit emotie aan de slag gaan. Het door iedereen gevraagde op maat traject voor thuiszitters vraagt verandering op individueel en systeemniveau.

Er zijn vele modellen voor verandering in omloop. Het holistische Prosci-verandermodel (Professionals Science model) richt zich zowel op individuen als op organisaties waarbij de nadruk ligt op de menselijke kant van verandering hetgeen goed past bij de mensgerichte sectoren zorg en onderwijs.

Het model kent drie strategische elementen: projectmanagement, verandermanagement en sponsorschap. Gesynthetiseerd en vertalend naar de betrokkenen rond thuiszitters is dat als volgt:

Projectmanagement: creëer heldere doelen, structuren en overleg om het welbevinden van thuiszitters te verhogen. Hier komt het marktplein naar voren.

Verandermanagement: ondersteun medewerkers en organisaties om anders te kijken. Hierbij past het ADKAR-model. Dit bestaat uit:

·       Awareness – bewustwording. Erkenning van de noodzaak tot verandering is het uitgangspunt.

·       Desire - verlangen. Het verlangen of de wil om de verandering te ondersteunen.

·       Knowledge – kennis: De juiste kennis om te veranderen.

·       Ability – vermogen: De mogelijkheid om nieuwe vaardigheden en gedrag aan te leren.

·       Reinforcement – bekrachtiging. Duurzame verandering vraagt om blijvende aandacht.

Geen enkele stap kan overgeslagen worden en ze volgen logisch uit elkaar. Het tempo waarmee de stappen doorlopen worden, verschilt per situatie. Communicatie - in de breedst mogelijke zin - speelt bij alle stappen een sleutelrol. Dit model is goed toepasbaar op het kijken naar de verschillende actoren die een rol spelen bij thuiszitters en te zorgen voor duurzame en beklijvende verandering.

Sponsorschap: zorg dat leidinggevenden, besturen en managers via uitdrukkelijke goedkeuring steun geven aan het pionieren. Hier is een taak voor de (gedecentraliseerde) overheid.

Door een gestructureerde aanpak vermijd je dat actoren buiten beeld vallen of op hun eiland blijven zitten. Zo vermijd je dat ouders zich niet serieus genomen voelen door gebrek aan communicatie, professionals moe worden van het achter informatie aanjagen en acties vanuit paniekerige urgentie de boventoon gaan voeren. Door aan de slag te gaan vanuit het Prosci-verandermodel is er aandacht voor iedere betrokkene en ontstaat er ruimte scheppende verbinding op een marktplein.

WIl je meer weten?

Wil je meer weten over het onderzoek? Over de veranderende kijk op thuiszitters, hoogbegaafdheid en samenwerkingsverbanden in de afgelopen 6 jaar?

Wil je van gedachten wisselen over ontwikkelingen op het gebied van passend onderwijs tussen 2015 en 2021?

Heb je interesse in hoe het marktplein er in de praktijk kan uitzien?

Vraag je je af wat het verandermodel voor jouw organisatie kan betekenen

Wil je sparren over jouw rol in het netwerk rondom de thuiszitter?

Heb je behoefte aan handvatten over hoe je zelf staande blijft?

... 

Wees welkom. Bel of WhatsApp Akke op +31-622368043 of mail akke@time2tick.org.